Ik ben een paar maanden geleden naar drie tentoonstellingen geweest die te maken hadden met de Nederlandse schilderkunst uit de zeventiende eeuw en ook uit vroegere eeuwen.  De eerste was in het Frans Halsmuseum in Haarlem. Mijn moeder had in De Wereld Draait Door een Amerikaanse schilder gezien die zich voor zijn werk liet inspireren door Nederlandse schilderijen uit de zeventiende eeuw. We gingen op een vrijdagmiddag. Veel bezoekers kozen voor de koptelefoon, waarmee
je door de tentoonstelling geleid wordt, maar dat leek me minder gezellig. Ik was samen met mijn moeder en dan is het juist leuk om met elkaar te delen wat je opvalt. Anders kan je net zo goed alleen gaan.
Het was een poos geleden dat ik samen met mijn moeder naar een tentoonstelling ging. We zijn samen naar Oostende geweest om het huis van James Ensor te bekijken, we hebben van de grote overzichtstentoonstelling van Charlotte Mutsaerts in Haarlem genoten en we zagen ook een keer iets vaags constructivistisch met veel strepen in De Hallen in Haarlem. Oh ja, en die dromerige foto's van schepen van hoe heet ie ook al weer. Waar ook schilderijen van een vrouw hingen waar bijna niks op te zien was, waar zij een hele ingewikkelde theorie over had samengesteld, die bij ons het ene oor in en het andere oor uit ging. Zoals dat wel vaker gebeurt met theorieën over kunst.

Er staan op het moment dat ik dit schrijf vier grote zwarte auto's aan de gracht geparkeerd, bij mij aan de overkant. Is daar een theorie over te maken? De kleur zwart heeft associaties met de dood. Is er vandaag iets met dood? Ik heb net uitgebreid de overlijdensadvertenties in de zondagskrant gelezen. En ik hoorde een paar dagen geleden dat de oudste zus van mijn vader is overleden en ook al gecremeerd. Ze werd 92 jaar, even oud als de moeder van mijn vader werd.

Een half uur later. Er staan nu nog maar twee zwarte auto's aan de overkant. Wat heeft dat te betekenen?
Er rijdt een fietser voorbij. Er lopen twee mensen langs, een man en een vrouw. Er zit een piepklein vogeltje in de kale takken van de boom voor mijn huis. En nog eentje. Twee vogeltjes hippen van tak naar tak. Er rijdt een witte auto over de gracht met Focus koeriers op de zijkant geplakt. Een vrouw in een zwarte jas opent de een na laatste zwarte auto en gaat achter het stuur zitten. De auto rijdt iets naar achteren en vertrekt dan naar voren. Nu staat er nog maar 1 zwarte auto. Er zijn drie parkeerplekken leeg. Het is maandagochtend.
Een rokende man loopt snel over de stoep, bukt zich en raapt wat op.
Z'n sigaret was gevallen. Nu loopt hij rokend verder.
Wat heeft dat te betekenen?

Kijken naar wat er is. Observeren. De laatste zwarte auto is vertrokken zonder dat ik het zag. Nu rijdt er een grote grijze auto voor het huis, een Kia zie ik. Er knippert een oranje achterlicht aan de rechterkant. Ik zie een vrouw uit de auto komen. Boven is gestommel te horen en nu wordt de voordeur dichtgeslagen. En het portier van de auto. De auto schommelt een beetje en rijdt weg. Boven zijn nog steeds voetstappen te horen. Ik kan bedenken wie er mee is gereden, de man of de vrouw, maar dat is speculatie. Ik kan ook verzinnen waarom iemand is opgehaald. Misschien moest er iemand naar het ziekenhuis. Het is pas zeker te weten als een van de bovenburen mij precies vertelt wat die vrouw in die Kia kwam doen. Alles wat ik erover kan vertellen, blijft een verzinsel uit mijn brein, een interpretatie van een aantal feiten die voor mijn neus plaatsvonden.

Dat gaat ook op voor het bekijken van schilderijen. De meeste tentoonstellingen zijn samengesteld door mensen die kunstgeschiedenis hebben gestudeerd. Zij zijn gewend naar schilderijen en tekeningen te kijken met een blik die wordt vergezeld door een hoofd vol kennis. En omdat ze die studie hebben gevolgd, en nu in een museum werken als conservator of curator, willen ze aan iedereen laten zien dat ze veel weten. Daarnaast willen ze tentoonstellingen organiseren om veel publiek te trekken. Er worden dus steeds weer nieuwe concepten bedacht om de bestaande collectie nieuw leven in te blazen. Daar is zo op het eerste gezicht (eigenlijk zou ik hier het woord 'brein' moeten gebruiken) niks op aan te merken. That's the way the cookie crumbles. Alleen krijg je soms wel hele vergezochte concepten. En met steeds meer publiek wordt het bezoeken van tentoonstellingen er ook niet aangenamer op. Maar goed, ik wil hier geen litanie gaan houden. Liever een elegie.

Er hangen kleine witte wolkjes in een zeer lichtblauwe lucht. En die lucht zag ik een paar dagen geleden ook in het schilderij van Ruysdael Gezicht op Haarlem weer zo stilmakend mooi geschilderd. En dat vind ik altijd het meest bijzondere. Er hangt van alles en nog wat in zo'n zaal, en dan zie je opeens iets waar je stil van wordt. Zo zag ik opeens hoe werk van Rembrandt er qua kleur en compositie uitspringt vergeleken bij andere schilders uit diezelfde tijd. Hij gebruikt meer bruinen en witten, en zijn composities zijn heel eenvoudig.

(wordt vervolgd)